تکنیک های ترجمه که هر مترجم باید بداند

برای گوش دادن به محتوای این مقاله فایل زیر را پخش کنید:

Podcast: Play in new window | Download

شروع و یا پیشرفت در زمینه ترجمه متن

تکنیک های متفاوتی برای ترجمه یا ترنسلیت متن وجود دارد و همینطور بسیاری از افراد با تجربه در زمینه ترجمه، مقالات و یا کتاب هایی نوشته اند. با این حال آنچه ترجمه را ترجمه ی خوب میکند تسلط بر دو زبان، ذوق، استعداد و آگاهی مترجم است. مترجم باید مثل نویسنده و یا سازنده ی محتوای ویدیویی حساس باشد. یک ترجمه موفق به شناخت مترجم از عالم و روابط انسانی بستگی دارد. بنابراین نیازمند به تجربه، تمرین، به روزرسانی اطلاعات و از همه بیشتر ارتباط گیری با متن است. در ادامه خوشحال خواهیم شد که با ما همراه باشید تا نظراتتان  را بدانیم و از این رو به کمک شما کاستی های خود را اصلاح کنیم.

چرا دانستن فنون ترجمه مهم است

ترجمه هم مانند هر کاری راه و روش مخصوص به خودش را دارد. باید با فنون آن آشنا باشید و با ظرافت‌های نوشتاری و کلامی، اقدام به تولید متنی کنید که برای خواننده آن دل‌پذیر، روان و گویاست.

شرط لازم برای جذب خواننده و داشتن متنی مطلوب، دارا بودن یک منبع خوب و رعایت اصولی عمومی در کنار استفاده از ظرافت‌های نگارشی و دقت به اصطلاحات و قواعد است. اگر به زبان انگلیسی یا هر زبان خارجه ی دیگری مسلط باشید، اما روش های ترجمه مقاله و انواع محتوا را ندانید امکان نوشتن متن و محتوایی تمیز و کامل را نخواهید داشت.

انواع روش های ترجمه

برای ترجمه روش های مختلفی وجود دارد که مترجم با توجه به نیاز مخاطب از آنها استفاده می کند. حال چند نمونه از انواع ترجمه را در ادامه برایتان آورده و مختصر توضیحی درباره ی هر کدام می دهیم:

ترجمه کلمه به کلمه

حتما تا به حال واژه ی گوگل ترنسلیت به گوشتان خورده است. بسیاری از افراد به خصوص کسانی که در حوزه ی زبان فعالیت می کنند چندین بار از آن استفاده کرده اند، اما نتیجه ی دلخواه خود را نگرفته اند. چرا که ضعف های اساسی بسیاری در آن وجود دارد که در برخی مواقع حتی معنی و محتوای متن را نیز تغییر میدهد و به هیچ عنوان تکنیک های ترجمه در آن استفاده نشده است. در ترجمه ی کلمه به کلمه یا به اصطلاح ترجمه ی خط به خط معنی هر کلمه در زیر لغت ترجمه شده نوشته می شود. ساختاری که در متن اصلی وجود دارد، در هنگام ترجمه به طور کامل حفظ خواهد شد. هدف از این نوع ترجمه کردن، رساندن مفهوم کلی متن است.

ترجمه تحت اللفظی

بسیاری از افراد این روش ترجمه را با ترجمه کلمه به کلمه اشتباه می گیرند. در حالی که هیچ شباهتی بین این دو روش نیست. بسیاری از نکات مهم در ترجمه تحت اللفظی نادیده گرفته می شوند از جمله قواعد مربوط به نشانه گذاری و معنای ضمنی کلمات.

استفاده از این نوع ترجمه رواج زیادی ندارد و کیفیت کار شما را به شدت پایین می آورد.

ترجمه وفادار به متن

در این نوع ترجمه، مترجم تمام تلاش خود را می کند که مفهوم دقیق متن را از زبان اصلی به زبان مقصد انتقال دهد این عمل با در نظر گرفتن تمام محدودیت های زبان مقصد صورت می گیرد و سعی می شود که در انتقال نیت های نویسنده، کاملا وفادار باشد.

از این روش می توانید برای ترجمه متن های تخصصی که از اهمیت بالایی برخوردار هستند، بهره ببرید.

ترجمه معنایی

 در این روش خلاقیتی که مترجم در معنا کردن کلمات استفاده می کند، بسیار حائز اهمیت است.

مترجم باید خلاقیت بالایی در خود داشته باشد تا بتواند مفاهیم را به درستی به کاربر انتقال دهد. چرا که گاهی اوقات کلماتی که به صورت فرهنگی در متن مبدا قرار دارند، به صورت دقیق ترجمه نمی شوند. در ترجمه ی معنایی انعطاف پذیری بالایی وجود دارد. همانطور که گفتیم در این نوع ترجمه، خلاقیتی که مترجم در معنا کردن کلمات استفاده می کند، بسیار حائز اهمیت است.

ترجمه اقتباسی

ترجمه ی اقتباسی را میتوانید برای انواع محتوا ها از جمله فیلمنامه، شعر، تم ها و یا هر آن چه مربوط به ادبیات و فرهنگ هنری استفاده کرد. در این روش بار معنایی کامل محتوا و متن حفظ خواهد شد.

در رابطه با این روش می توان گفت که بار معنایی کامل محتوا و متن حفظ خواهد شد. ولی به نوعی متن مبدا دوباره نوشته خواهد شد. بار معنایی بسیار حائز اهمیت است. در ترجمه ی اقتباسی ذوق مترجم و احساساتی که در دل دارد، بسیار مهم هستند.

ترجمه اصطلاحی

زمانی که بخواهید مقصود متن را به مخاطب خود برسانید مناسب ترین گزینه برای شما ترجمه ی اصطلاحی است. در این روش شما باید بتوانید تفاوت های معنایی و اصطلاحاتی که در متن مبدا وجود دارند را از یکدیگر تشخیص دهید و سپس براساس ترجمه ای که انجام می دهید، هدف از نوشتن متن و یا محتوا را به مخاطب خود به درستی انتقال دهید.

ترجمه فرهنگی

در ترجمه ی فرهنگی مترجم باید از این قابلیت برخوردار باشد که در صورت نبود بار معنایی، از مسائلی که در یک راستا قرار دارد استفاده کند. پس مترجم باید بتواند از خود لغاتی را برای ترجمه به متن اضافه کند. محتوای کامل متن در ترجمه فرهنگی بسیار حائز اهمیت است. زمانی که یک مترجم شروع به ترجمه به روش فرهنگی می کند باید جوانبی همچون فرهنگ و طرز تفکرات خوانندگان را هم در نظر بگیرد.

ترجمه تعدیلی

در این روش، به نوعی مترجم قصد دارد که با تغییر دادن ساختار جمله مبدا، نزدیکترین مفهوم را به مخاطب برساند.یک متن حاوی تفکرات و عقیده هایی است که در پس آن قرار دارد. از این رو مترجم نباید به گونه ای رفتار کند که به تفکرات لطمه ای وارد شود.

تکنیک های ترجمه متن

تکنیک های ترجمه بیش از اینکه علم باشد نوعی هنر است. همانطور که شاعر باید قواعدی را بداند مترجم هم باید اصولی را بداند. اما این اصول تنها در تئوری نیست، بلکه در خواندن و دیدن مداوم است که میسر میشود. اگر یک مترجم ترجمه های دریابندری را با اصل مطابقت دهد و به این فکر کند که چرا این گونه ترجمه کرده است، مفید تراز این است که صرفا تئوری ها را بداند.                     

تکنیک های ارائه شده در این مقاله چیزی دور از ذهن نیستند تنها لیست ساده اما جامعی برای شما تهیه کردیم که آنچه که نیاز دارید در آن پیدا و استفاده کنید.

پس یک کاغذ بردارید، از قسمت هایی که لازم ندارید عبور کنید و چک لیست خودتان را بنویسید. این گونه برای یه مرور کوتاه قبل یک ترجمه ی فوق العاده که معیار هایی که برای خودتان تعریف کرده اید را یادآوری کنید.

استفاده از کلمات زبان مبدا

مواردی پیش می آید که ترجمه ی دقیق برای تعدادی از کلمات پیدا نمیشود و بازگردانی تحت اللفظی کلمه هم امکان پذیر نیست. در این موارد استفاده بدون تغییر از خود کلمه ی زبان مبدا انتخاب بهتری برای مترجم است. به طور مثال: 

She wears a tehuana= او تهوانا میپوشد(لباس سنتی زنان جنوب مکزیک)

بهره بردن از مفاهیم هم تراز

کلمات قدرت زیادی دارند و ما این جمله را بارها شنیده ایم. رساندن یک مفهوم ثابت با جمله بندی متفاوت شاید تاثیر بسیار مثبتی در روند کار شما داشته باشد. جمله ی” زشت است ” به مراتب سنگینی بیشتری از” زیبا نیست ” دارد، اما در نهایت معنی که میخواهیم به مخاطب میرساند. پس شما هم میتوانید در عین وفاداری به متن با این جمله ها بازی کنید و احساسات را آنطور که میخواهید به مخاطب برسانید.

ترتیب و سازماندهی 

به دلیل تفاوت های ساختاری و گرامری گاهی نیاز به جابجایی کلمات در جمله پیدا میکنیم و پس و پیش کردن فعل و فاعل با توجه به نظام دستوری زبان مقصد کیفیت ترجمه شما را بالا میبرد.

North Africa= آفریقای شمالی

She gose to her room= او به اتاق خود رفت

معادل سازی 

فرهنگ ، تاریخ و مواردی اینچنینی در اصطلاحاتی که بین افراد جوامع مختلف به کار برده میشود تفاوت های زیادی ایجاد میکند پس گاهی لازم است برای ملموس تر شدن به طور مثال یک ضرب المثل برای کسانی که از ترجمه ی شما استفاده میکنند از معادل های رایج بین خودشان استفاده کنید. این روش شما را به سمت ترجمه ی ضرب المثل ها و اصطلاحات متعدد هدایت می کند. در ترجمه معادل نویسی نیز مترجم باید بتواند خلاقیت بالایی را از خود نشان دهد و با گستردگی ذهن خود، شروع به ترجمه کردن ضرب المثل ها و اصطلاحات متعدد کند.

You must lie on the bed you have made= خود کرده را تدبیر نیست

چند راهکار کلی اما کاربردی

تمرین و کار حرفه ای

در آغاز کار معمولا شما بصورت آکادمیک و یا تجربی و خودآموز زبان انگلیسی را یاد گرفته اید. در این زمان شما میتوانید مقالات یا فیلم ها را با موضوعات عام ترجمه کنید. معمولا ترجمه موضوعات تخصصی برای شما بسیار سخت است. حتی شاید اصلا نتوانید به چنین زمینه هایی ورود کنید.

در این زمان بهترین کاری که شما میتوانید بکنید ورود به زمینه های تخصصی است. اگر رشته تحصیلات آکادمیک شما با مترجمی متفاوت است احتمالا مسیر راحت تری دارید. اگر هم چنین کاری را شروع نکرده اید بهتر است که در زمینه ای تخصصی ورود کنید. در اینصورت شما مترجمی حرفه ای تر با درآمد بیشتر هستید.

ژانر متن و شناسایی مخاطب

یک مترجم باید درباره ی نوع سبک و استایل نوشته ای که میخواهد ترجمه کند، اطلاعات لازم را کسب کند. چرا که به او کمک میکند تا بهترین شیوه را برای ترجمه بر گزیند. سبک های مورد نظر می توانند رسمی، کوچه بازاری، علمی، کنایه آمیز، طنز، محاوره ای و … باشند.

شما ممکن است مترجم سریال ها تازه ی دنیا یا یک متن تخصصی باشید یا حتی بخواهید هر دو را انجام دهید. تفاوت بین این دو باید در ترجمه شما مشخص شود. مخاطب مورد نظر شما که برای خواندن یک متن تخصصی اقدام کرده به دنبال ترجمه ای سر راست و بسیار منطبق با متن است که نگران کم و کاست در اطلاعاتی که لازم دارد نباشد. اما شوخی با یک فیلماز یا چند اصطلاح خودمانی شاید دلنشین باشد پس آنچه که میخواهید ترجمه کنید، هدفتان و خواننده یا بیننده ی روبرویتان را یک مرور سریع بکنید تا بتوانید کار جذاب تری ارائه بدهید.

لحن و سبک ترجمه خود را انتخاب کنید 

چیزی که افراد را در ذهن ما نگه میدارد تفاوت های ریز و درشت انها و دسته ای از رفتار های ثابت آنهاست پس اگر میخواهید اسم شما به عنوان مترجم مورد علاقه ی عده ای در ذهنشان بماند یا بین چندین گروه مترجم شما انتخاب بقیه باشید، ترجمه ی خودتان را شخصی سازی کنید و با چند چیز کوچک در دل مخاطبتان جا باز کنید. استفاده ی زیاد یا کم از اصطلاحات زبان مقصد، خودمانی یا رسمی بودن، اضافه کردن توضیحات بیشتر برای کلمات ناآشنا یا ترجمه ای سر راست و حتی اضافه کردن نظرات خودتان در پرانتز؛ شما میتوانید هر کدام از این روش ها را انتخاب کنید. 

مطمئنا انعطاف پذیری در این امر خیلی مهم است با توجه به نوع متن و جامعه ی مخاطب که بالاتر اشاره شد، کمی تغییر در سبک همیشگیتان لازم است اما حفظ کردن یک شخصیت ترجمه در ارتباط گیری بقیه با شما میتواند کمک کننده باشد.

بازنگری متن و ویرایش آن

یکی از تکنیک ها یا مواردی که نباید به هیچ عنوان در یک ترجمه فراموش شود بازنگری متن است. بعد از ترجمه متن یا ویدیو حتما باید آن را دوباره بررسی کنید. به شما اطمینان می دهیم که در بین متن، کلمات یا فعل هایی را احتمالا به اشتباه بازگردانی کرده باشید. حتی ممکن است بر اثر حواس پرتی ترجمه کلمه یا متنی را ننوشته باشید در ساده ترین حالت اشتباه املایی برای هر کس ممکن است پیش بیاید که با ذهن مخاطب بازی کرده و کیفیت کار شما را پایین می آورد.

پس حتما دوباره متن را بخوانید و جملات خود را ویرایش کنید. در اینصورت دیگر مشکلی ندارید و کارفرما هم از ترجمه شما راضی است. در ترجمه فیلم و ویدیو هم که بعد از ترجمه به احتمال زیاد فیلم دوبله می شود بسیار مهم است که متن با کیفیت عالی به دوبلور داده شود.

استفاده از نرم افزار های ویرایشگر

نرم افزارهای بسیاری هستند که میتوانند متن شما را بررسی کنند و اشکالات را به شما بگویند. افزونه هایی که روی گوگل داکس هستند و یا افزونه ویراستار ورد این کار را برای شما انجام می دهند.

با این نرم افزار ها شما میتوانید نکات نگارشی را بررسی و بهینه سازی کنید. این تکنیک، تکنیک های قبلی را کامل میکند.

نکات ترجمه

در بعضی مواقع متوجه می شوید معنی کلمات با هم مرتبط نیستند. باید در نظر داشته باشید که در زبان های دیگر هم مانند فارسی کلمات مشابه که به یک معنا باشند نیز وجود دارد. (مثل کلمه ی شیر که چند معنا دارد)

برای مثال ما کلمه ی pen را به معنای خودکار یادگرفته ایم. اما در جمله she has penned several articles مفهوم کاملا تغییر می کند. به همین دلیل استفاده از یک فرهنگ لغت در چنین حالتی کاملاً ضروری است.

در شرایطی، از روی ظاهر کلمات نمی توان به هیچ نحوی معنی آن را در فارسی تشخیص داد و تناسبی نیز بین معنی فارسی و کلمات انگلیسی آن نیز وجود ندارد. گروهی از کلمات با هم یکجا می شوند و مفهوم جدیدی را تولید می نمایند. این عبارات با نام idiom شناخته می شوند.  در این حالت، چون معنی این عبارات به صورت کلمه به کلمه چاره ساز نیست، بهترین گزینه انتخاب نزدیکترین معادل برای آنها است.

برای درک بهتر این موضوعی مثالی برایتان آماده کرده ایم:

 Hit the books = مطالعه کردن

همانطور که میبینید Hit the books به معنای کتک زدن کتابها نیست.

برای علاقه مندان بیشتر و بیشتر

شاید از کسانی باشید که به دنبال افزایش اطلاعات خود در زمینه ی هنر ترجمه هستید یا اینکه چیزی فراتر از تکنیک ها مورد نظر شماست؛  پس ما به معرفی چند کتاب برتر در حوزه ترجمه از بهترین نویسندگان ایرانی و خارجی برای رفع نیاز شما پرداختیم.

 اساس و متد های ترجمه(حسین ملانظر)

ترجمه و مترجم(غلامرضا رشیدی)

خاطرات یک مترجم(محمد قاضی)

تبدیل شدن به یک مترجم : معرفی تئوری و روش ترجمه(داگلاس رابینسون)

(Becoming a Translator: An Introduction to the Theory and Practice of Translation)

(Douglas Robinson)

ترجمه به عنوان یک حرفه(راجر کریس)

(Translation as a Profession)

(Roger Chriss)

اعترافات یک مترجم فریلنسر: رازهایی برای موفقیت(گری اسمیث)

(Confessions of a Freelance Translator: Secrets to Success

(Gary Smith)

مترجم خوشبخت(کریس دوربان)

(The Prosperous Translator)

(Chris Durban)

سخن اخر: از کجا شروع کنم یا چطوری ادامه بدهم

اگر شما یک مترجم حرفه ای هستید که انسجام کاری برای شما اهمیت دارد همکاری با تیم ویدابیا به شما فرصت همراهی با متخصصانی مانند خودتان را میدهد و ما مشتاقانه پذیرای شما در ویدابیا هستیم.

پیشنهاد ما برای مترجمان تازه کار عزیز پابرجاست. بدون نیاز به رزومه در آزمون ویدابیا شرکت کنید و تجربه های اولیه ی خود را در کنار ما کسب کنید. ما متن و ویدیوها را برای ترجمه در اختیار شما خواهیم گذاشت. با ویدابیا همراه باشید و از حوزه های دیگر در زمینه های دوبله، زیرنویس، ترجمه خودکار هوش مصنوعی به نحوی که میخواهید استفاده کنید. با ترجمه خودکار نیاز نیست تمام متن را خودتان بازگردانی کنید چراکه ما هوش مصنوعی قوی و با دقتی معادل %65 در اختیار شما میگذاریم تا ویدیو های شما به طور خودکار ترجمه شده و بعد از دریافت فایل ترجمه شده تنها به ویرایش آن بپردازید.

در اخر به عنوان یک مترجم حرفه ای یا تازه کار ممکن است ایده ها راهکار های متفاوت و زیبایی داشته باشید، ما تماما منتظر نظرات شما برای کامل کردن این مقاله هستیم.